"Antón de Cidrán" de Á lus do candil.
Este conto, "Antón de Cidrán", pertence ao libro de Ánxel Fole Á lus do candil publicado en 1953.
Este libro de relatos é un retrato da Galicia máxica e popular.
A unidade dos diferentes relatos vén dada porque:
- están narrados á luz dun candil e ao carón do lume.
- presentan personaxes da sociedade galega decadente: a fidalguía, un escribán, un administrador, dous criados.
Neles tamén se fai referencia a dúas galicias: a Galicia material (paisaxe, costumes) e a Galicia inmaterial (crenzas e supersticións).
Tema
Trata un tema moi propio da Galicia rural: o destino e a superstición (aviso de morte para o que ve o seu propio enterro).
Argumento
Antón e o seu compadre van ás festas de Lugo, o San Froilán. Despois de facer unha boa venda e con cartos no peto, pasan o día comendo e bebendo. Voltan á casa por un atallo e Antón ve, aló lonxe, un enterro. Ao día seguinte morre de accidente e así cúmprese a crenza de que o que presencia o propio enterro en vida ten próxima a morte.
Estrutura
Ten unha estrutura sinxela, é unha narración lineal con:
- Presentación: os dous primeiros parágrafos.
- Nó: desde "Unha vez veu a Lugo" até "Unha hora despois deixábao na casa".
- Desenlace: os tres parágrafos finais, aínda que o derradeiro é a conclusión didáctica.
Semella unha narración oral porque:
- Ten unha fórmula de apertura: "Unha vez..."
- Chamadas de atención aos oíntes: "inanque lles pareza mentira", "xa sabedes que".
- Narrador testemuña: "o señor de Saberei díxome que..."
- Uso de refráns: tanto custa, tanto che dou.
- Fala viva e popular chea de castelanismos, vulgarismos e dialectalismos: inanque, fuegos, faguían, cafeses, cas,...
- Conclusión didáctica: É ben certo que...
Presenta moitos elementos que axudan a darlle realismo como:
- Detalles da toponimia: rúas, prazas, a campa
- Descrición dos personaxes: "o viño facíalle ver todo doado", Pedro faláballe a Antón".
- Uso dunha lingua e expresións populares: rebusto e sanguíñeo, as barracas do San Froilán, vían chover onzas,...
Narrador
É un narrador omnisciente con trazos de narrador testemuña.
Personaxes
Os protagonistas son:
- Antón de Cidrán: labrego e tratante de madeiras, é afouto e ten un carácter botado para adiante.
- Pedro, o seu compadre: é discreto (non fala de si mesmo directamente), é emprendedor (quere coller os dous negocios).
Personaxes secundarios podemos considerar ao señor de Sabarei e ao propio narrador.
Espazo
Trátase dun espazo real que contribúe a darlle verosimilitude ao relato. Mestura o ambiente urbano co rural e localízanos a acción perfectamente mediante os topónimos: O Paáramo, Lugo e as súas rúas e prazas, Conturín, Paradela, campa de Xan da Cruz,...
O descrición do espazo tamén axuda a crear un ambiente misterioso: chuvia, noite, campa solitaria (campa co seu dobre significado de campo extenso e tamén de lousa do camposanto), luces e caixa de morto (a Santa Compaña, quizais).
Tempo
Preséntanos unha historia atemporal, aínda que a podemos situar nos anos 30 ou 40 do século XX xa que os personaxes son tratantes que se desprazan a cabalo, viaxan leguas e cobran en reás. Desenvólvese exactamente o día de San Froilán, 5 de outubro.
O tempo da historia abarca, máis ou menos, vintecatro horas, desde a mañá do San Froilán até a mañá do seguinte día.
Tamén é salientable que o percurso do tempo vai da luz ás tebras, da vida á morte: mañá clara, solpor, noite e mañá seguinte escura e de chuvia intensa.